Spontaan een kunstwerk kopen? Dat overkomt je vast niet iedere dag. Maar gisteren wel en dat zat zo. Ik gaf een workshop Filosoferen met Kunst, een manier van werken die een weg heeft gevonden in grote musea en in de kunsteducatie. Om iedereen de fijne kneepjes te leren werk ik graag met ‘echte’ kunstwerken. En dan bedoel ik: niet van een foto of digitaal.
Het leek me een goed idee om kunstenaar René Jacobs van galerie de Kunstkop te vragen of we iets van zijn werk mochten gebruiken als inspiratie. Zijn ‘interventies’ roepen veel op: humor, plezier, bewondering, weerstand en afschuw. Perfect oefenmateriaal dus. En René zei ja.
Red Alert was een van de werken die hij langsbracht. Groot is het niet, opvallend wel, een tamelijk klungelig geschilderd jaren 30 schilderijtje waarvan de kunstenaar een deel bedekt heeft met knalrode olieverf.
Aanvankelijk riep Red Alert nogal wat weerstand op. Herkenbaar, want zoals ik wist van René, ook in de galerie lopen de meeste bezoekers het haastig voorbij. Hoogstens maken ze een snerende opmerking. Het werk hangt er dan ook al lange tijd, want niemand wil het hebben.
En toch gingen we er mee aan de gang. Wat valt op? En waarom? Welke vragen, ideeën roept Red Alert op? Hoe langer we het er over hadden, hoe meer we zagen. Het rode deel zette onze verbeelding aan het werk waardoor er allerlei speculaties loskwamen. We ontdekten ook dat de rode baan ons kijken zo domineerde dat het ‘roze-olifant-effect’ optrad: kijk niet naar het rood, kijk niet naar het rood. Maar dat niet kijken, dat lukt dus niet. Wat doe je dan? Er in duiken. En dat werkte.
Daarna lukte het wel om naar het jaren 30-deel te kijken en er bleken allerlei onverwachte details te zijn. Dat alle figuren op de rug waren afgebeeld en het schilderij leken in te lopen. Of er uit? We koppelden wat we zagen aan de titel van het schilderij en we vroegen ons af wat het woord Alert hier eigenlijk betekende. Verrassing op verrassing, zoveel als er was om over te filosoferen!
Bij de afronding keken we natuurlijk even terug: was er door de gesprekken iets veranderd aan het schilderij, of aan onze kijk er op? En zoals ik al vaker heb ervaren bleek de waarneming door het filosoferen verdiept en verbreed. Het kunstwerk werd na het gesprek heel anders gezien dan er voor.
‘Dat rode vlak stoorde me in het begin zo dat ik helemaal geen zin had om naar het werk te kijken’, zei een van de deelnemers. ‘Maar na het gesprek wil ik het hebben, ik wil het kopen.’
Toen hoorde ik mezelf opeens zeggen dat ik dat ook wilde! We zijn er uit gekomen. Red Alert hangt nu bij mij aan de muur.
Marja van Rossum filosofeert wekelijks met kinderen in het basisonderwijs, geeft workshops en trainingen in basis- en voortgezet onderwijs en in de culturele sector. Zij is co-auteur van het programma Filosoferen doe je zo en van de serie Filosoferen met…van het Kröller-Müller Museum.